Şenay Aydemir
ADIYAMAN – Birkaç gün önce depremde yıkılan şehirleri görmek için çıktığımız yolun ilk bölümünde dört gazeteci izlenimlerimi aktardı. Antakya, İskenderun, Maraş ve Pazarcık’ı kapsayan bu izlenimimizde tüm dikkatin enkaz kaldırma faaliyetlerine verildiğinden bahsetmiştik. Zamanla Antep ve Adıyaman ilçelerine de gittik. Ben notlar alıp bu izlenimi yazmak için uygun bir yer ararken dün gece Hatay merkezde meydana gelen 6.4 büyüklüğündeki deprem her yerde hissedildi.
İktidar bloğu aynı gün Hatay’a giderek tüm yaraların sarılacağını ve her şeyin kontrol altında olduğunu söyledi ama görünen o ki bu kadar da değil. 4-5 günlük gözlem ve sohbetlerden sonra rahatlıkla söyleyebilirim ki, deprem bölgelerinde asgari yaşam kalitesine ulaşma yönündeki bu uyuşukluk sadece beceriksizlikten, organizasyonsuzluktan ya da öngörüsüzlükten kaynaklanmıyor. Bilinçli bir siyasetin eseri aynı zamanda.
Sondan başlayarak birkaç örnek vererek açıklamaya çalışayım. Adıyaman’a dün, 20 Şubat 2023’te ulaştık. Felaketin boyutunu kestirmek mümkün değil. O yüzden tekrar uğramak için ayrıldık ama orada kaldığımız iki saat boyunca konuştuğumuz kişiler büyük bir göç olduğunu, şehrin neredeyse yarısının başka yerlere göç ettiğini söylediler. Adıyaman’dan önce ziyaret ettiğimiz ve abartmadan ‘tamamen’ ortadan kalktığını iddia edebileceğimiz Gölbaşı semtinde durum daha da vahim. Valiliğin verdiği bilgiye göre 2022 yılında 50 bin kişinin yaşadığı kentte kalan insan sayısının on bini geçmediği söyleniyor. Önceki gün Antep’in Nurdağı ve Islahiye ilçelerine uğradık. ‘Tamamen’ tarifi bu iki ilçe için de rahatlıkla kullanılabilir. 2022 rakamlarına göre nüfusu 41 binin üzerinde olan Nurdağı ve yaklaşık 70 bin nüfuslu İslahiye birer hayalet şehir gibi görünüyor. İshaliye’de birkaç çadır kent kuruldu ama konteyner kentin ‘temelleri’ atılıyor!
İshaliye’de dikkat çeken görüntülerden biri de depremin hemen ardından şehri terk edip başka yerlere giden halkın buldukları ulaşım araçlarıyla geri dönüp her türlü riski göze alarak eşyalarını taşıma çabası oldu. ağır hasarlı binalardan eşyalarını alıyorlar. Bu şehirde hasarlı binalar yok denecek kadar azdır. Nasıl yeniden inşa edileceği ve inşa edilen binaların nasıl bir şehir haline geleceği tam bir muamma. Teşbihte kusur olmadığı sözüne sığınarak; Hatay’da hükümetin dün başlatacağını taahhüt ettiği yapılaşma çılgınlığı, adeta bir ağaç dikme kampanyasına benziyor. Ancak yan yana diktiğiniz ağaçların orman kalitesine kavuşması onlarca yılı buluyor. Her türden canlının yaşadığı bir yaşam alanı olmak o kadar kolay değil. Şehirler de böyledir. Şehirler yan yana duran binalardan değil, o binalarda yaşayan insanların inşa ettiği kültürden kurulur… Burada kaybedilen binalar değil, yan yana duran insanların kültürüdür.
Buraya bir not düşeyim çünkü “Bunları yazmazsan canımı alırsın” dedi: Adıyaman Gölbaşı’nda sohbet ettiğimiz Ali, üçüncü günün akşamı AFAD’ın geldiğini söyledi. ancak işe ancak dördüncü gün başlayabildiler. Kitapçı ve kafe sahibi Ali’nin dükkanına ait 25 bin liralık doğalgaz faturası, depremin sekizinci gününde banka tarafından tahsil edildi. “Kime şikayet edeyim?” diyor. Burada anlattıklarımız her şehirde söylenenleri tekrarlıyor: “Devlet gelene kadar ölülerimizi kendimiz defnettik. Hiçbir kayıt tutulmadı. Açıklanandan çok daha fazlası ”.
Bütün bu şehirlerdeki depremzedelerle ve oradaki kitle örgütlerinin temsilcileriyle yaptığımız sohbetlerden herkesin vardığı kesin bir tek sonuç var. Bu şehirlerde depremzedelerin durumlarının iyileştirilmesinin ertelenmesi sadece beceriksizlik, organizasyon veya öngörü eksikliğinden değil, bilinçli bir politikadır. Devletten ümidini kesmiş, imkanı olan, başka şehirlerde ilişkisi olan geniş bir kitlenin kendi başının çaresine bakacağı, başka yerlerde yeni düzen kuracağı muhakkaktır. Çünkü gittiğimiz hiçbir şehirde depremzedelerin orada kalmaları için hiçbir motivasyon ve teşvik yok. Hatta gitmek isteyenlerin önünün açıldığını ve kolaylaştırıldığını söylüyorlar. Böylesine büyük bir yıkımın ardından insanların bir an önce o şehri terk etmek istemeleri kuşkusuz anlaşılır bir motivasyondur. Tamamlanmasında bir sakınca yoktur. Ancak gördüğümüz tablo, gidenlerin sorumluluklarından kurtulma beklentisinin netleştiği yönünde.
Deprem şüphesiz herkesi vurur. Bazı şehirlerde orta üst sınıfın bulunduğu ‘lüks’ binalar daha fazla hasar gördü. Ancak hayatta kalanların durumu hala klas. Güçlü olanlar, biraz birikimleri olan ve başka şehirlerde yeni bir hayata başlayabileceklerini düşünenler, her şeyi geride bırakıp yollarına devam etmeye hazırlar. Antakya’da hekimliğimizin ilk günlerinde yemek kuyruğunun önünde sohbet ederken sıradakilere bakıp “en fakirler ve mülteciler kaldı” dediğimiz gözlem şimdilerde her yerde somut bir gerçeklik olarak sağlam bir şekilde yerleşmiştir. Gözden kaçan ve gerçeğe dönüşen bir diğer husus ise, bu gidişlerin “ihtiyaç duyan” insanlardan oluşan bir ortamda “yeniden inşa”nın sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için bu gidişlerin “Allah’ın bir lütfu” olarak görülmesidir. kuru bir tarla, çadır kente zorlanmış, bir konteyner”.
